مالیات یک نوع هزینه اجتماعی اجباری است که تمام اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی در یک جامعه موظفند که درصدی از درآمد و اموال خود را برای تامین هزینه های عمومی به دولت بپردازند.
از آنجایی که دولت ابزار و امکانات دستیابی به درآمدها و سودها را فراهم ساخته است مالیات در واقع انتقال بخشی از درآمدهای جامعه و سود فعالیت‌های اقتصادی به دولت می‌باشد.
دولت این مالیات را جهت تامین سرمایه لازم برای عمران و آبادانی کشور و انجام خدمات عمومی به کار می‌گیرد.
از مهمترین مزایای مالیات می توان به تثبیت یا کاهش نرخ تورم در جامعه ،تقویت زیرساخت‌های اقتصادی و حفظ نظم و امنیت مردم و جامعه و غیره نام برد.
مالیات مربوط به قرن های اخیر نمی باشد بلکه انسان از زمانی که زندگی اجتماعی را آغاز کرده است برای تداوم حیات اجتماعی خود هزینه هایی را می‌پرداخته است.
مالیات در ایران از زمان هخامنشیان تا کنون وجود داشته است که در زمان قدیم خراج نام داشت. خراج دریافت شده صرف هزینه‌های دربار،جنگ ،کشورگشایی و توسعه اقتصادی می شد و نحوه گرفتن و اخذ آن نیز در طی دوران ها و در جوامع مختلف متفاوت بوده است.
مالیات به مبلغی گفته می‌شود که طبق قانون، برای تامین هزینه های عمومی، از افراد حقیقی و حقوقی توسط دولت اخذ می گردد.
مالیات در ایران به دو گروه تقسیم می‌شود:
- مالیات مستقیم
- مالیات غیر مستقیم
مالیات مستقیم، مبلغ پرداختی واجب و بدون بدلی است که افراد، موسسات، ثروت و… را به انواع مختلف شامل می شود.
همچنین مالیات عملکرد یا مالیات بر درآمد نیز گفته می شود. تمامی مالکین حقیقی و حقوقی در ایران مشمول مالیات مستقیم می شوند.
همچنین افراد حقیقی و حقوقی ایرانی چه در ایران درآمد داشته باشند و چه در خارج از ایران مشمول این مالیات می شوند و ایرانیانی که مقیم خارج هستند و در ایران درآمد دارند نیز باید مالیات بر درآمد بدهند.
لذا غیر ایرانیانی که در ایران درآمد دارند نیز شامل این مالیات می شوند. مالیات مستقیم نوعی مالیات، که مقرر بر دارایی یک نفر است و برای حفاظت و نگهداری از اموال گرفته می‌شود.
از ویژگی های این مالیات به این مورد میتوان اشاره کرد که به وسیله ماموران مربوطه به گونه ای بدون واسطه اخذ می‌گردد که در غیر این موارد مالیات از نوع غیر مستقیم خواهد بود.
انواع مالیات مستقیم:
مالیات های مستقیم به دو دسته کلی تقسیم می شوند که در زیر به شرح آنها پرداخته می‌شود.
- مالیات بر دارایی:
پایه این نوع مالیات، ثروت شخص پرداخت کننده است که خود به دو دسته تقسیم می‌گردد:
مالیات بر ارث: مهمترین نوع مالیات بر دارایی می باشد که از اموال و دارایی های مودی پس از مرگ دریافت می‌گردد.
مالیات حق تمبر: این مالیات از طریق ابطال و الصاق تمبر روی اسناد و اوراق، اخذ می‌گردد که به منظور به رسمیت شناخته شدن اسناد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2. مالیات بر درآمد:
مبنای مالیات در این نوع مالیات، درآمد اشخاص است نه ثروت یا دارایی آنها. این نوع، مهمترین نوع مالیات تلقی می شود که به دو شیوه مالیات بر درآمدها بصورت جداگانه و مالیات از مجموع درآمد ها، از اشخاص اخذ می گردد و دارای انواع زیر می‌باشد:
- مالیات بر درآمد کشاورزی: شامل دامپروری، دامداری، پرورش زنبور عسل، پرورش ماهی و ماهیگیری و … می‌باشد.
- مالیات بر درآمد حقوق: زمانی که یک شخص برای شخص دیگری کار کند، مشمول مالیات بر حقوق می شود که قسمت مهمی از درآمد دولت از این طریق به دست می آید. پرداخت این مالیات به عهده کارفرما می باشد.
- مالیات بر درآمد مشاغل: درآمد مشاغل یعنی درآمدی که شخص حقیقی با اشتغال به مشاغل تجاری، پزشکی و خدماتی، به دست می آورد. این مالیات از فروش کالا یا خدمت پس از کسر هزینه ها محاسبه می گردد.
- مالیات بر درآمد اتفاقی: درآمدهایی که از جایزه و معاملاتی مانند (بخشش زمین یا ملک به شخصی دیگر) به دست می آید. میزان مالیات آن بستگی به نوع و میزان درآمد حاصله دارد.
- مالیات بر درآمد املاک: درآمد حاصل از اجاره ملک را درآمد املاک می گویند و مالیات آن پس از کسر 25 درصد از مبلغ کل اجاره، محاسبه می گردد. این 25 درصد جهت هزینه ها و استهلاک ملک خواهد بود.
- مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی: طبق قوانین از جمع درآمد شرکت های تجاری، مالیات اخذ می گردد.
موارد مشمول مالیات بر درآمد:
نوع دیگر مالیات مستقیم، مالیات مقرر بر درآمد افراد است و از اهمیت فراوانی برخوردار است که این نوع مالیات به دو روش دریافت می‌شود.
- در روش اول، مالیات هریک از انواع درآمد ها به صورت جداگانه اخذ می گردد. در روش مذکور امکان دارد نرخ و قوانین مالیاتی مختلفی بر هر کدام از انواع درآمد منظور شود.
- در روش دوم، مالیات از مجموع کل منابع درآمدی افراد اخذ می گردد. در این روش مالیات از کل درآمدی که در یک سال جمع آوری می شود، کسر می گردد.
قوانین مربوط به مالیات مستقیم:
برای اولین بار در قانون اساسی دوران مشروطه بود که چارچوب و قانون های مالیات در نظر گرفته شد. کامل ترین قانون درمورد مذکور در تاریخ 1345/12/28 به ثبت و تصویب رسیده است که تا به الان بار ها متحول و اصلاح گردیده است.
تنظیم قانون های مربوط به مالیات و اجرای آنها به دو جهت دارای اهمیت است، از یک جهت وظیفه و نقشی که در مهیا ساختن منابع مالی کشور و دولت دارد و از جهت دیگر تاثیر بسزایی که در نظم دهی کار های اقتصادی دولت دارد.
بنا به این گفته ها قانون های مقرر شده برای مالیات باید علاوه بر این که منبع درآمدی برای کشور (دولت) ایجاد کنند، باید به گونه ای منعقد گردند که رشد اقتصادی را به ارمغان آورند.
از اهدافی که این قانون های وضع شده دنبال می کنند، به بوجود آمدن عدالت اجتماعی، توزیع مساوی ثروت و درآمد ها در بین اقشار جامعه می توان اشاره نمود.
موسسه مشاوران مطالعه مقاله مالیات مضاعف را به شما عزیزان پیشنهاد می‌نماید.
خصوصیت های قوانین مصوب شده برای مالیات مستقیم در کشور ایران:
- بر اساس ماده 145 قانون ذکر شده به اوراق مشارکت و سود سپرده های افراد مالیاتی تعلق نمی‌گیرد.
- با اتکا به این قانون به بهره توزیعی سهام در سطح افراد حقیقی مالیات تعلق نمی‌گیرد.
- مالیات تعلق گرفته به درآمد افراد حقیقی به طور پایه های جدا دریافت می‌شود.
- با نادیده گرفتن اعمال مالیات بر مجموع درآمد ها عدالت مالیاتی زیر پا گذاشته می شود.
- نرخ مالیات در ایران در مقایسه با کشور های دیگر پایین تر است، به این دلیل کار ها به صورت شرکت به ثبت نمی‌رسند.
- طبق ماده 85، نرخ مالیات وارده بر حقوق نسبت به بقیه مالیات های مقرر بر درآمد پایین تر است.
- به طور کلی عدالت در این مالیات ها (مالیات مستقیم) در نظر گرفته نشده است.
باب ها و ماده های مالیات مستقیم:
باب اول، افراد مشمول مالیات
ماده1، افراد زیر باید مالیات بپردازند:
- کلیه افراد (چه حقیقی و چه اشخاص حقوقی) دارای مال در ایران باید مالیات بپردازند.
- مالیات بر درآمد های داخلی افراد حقیقی و یا درآمد هایی که از خارج ایران دریافت می کنند، تعلق می گیرد.
- اگر فرد حقیقی در خارج از کشور سکنی گزیده باشد، ولی منابع درآمدی در داخل ایران داشته باشد به درآمد های او از منبع مذکور مالیات تعلق می گیرد.
- همه اشخاص حقوقی ایرانی نیز به کلیه درآمد های داخلی و خارجی آنها مالیات تعلق می گیرد.
- همه افراد غیر ایرانی (حقوقی و حقیقی) که منبع درآمدی در ایران دارند یا به واسطه بخشیدن امتیازات خود به دیگران درآمدی کسب نموده اند. مالیات بر کلیه این درآمد ها که در ایران اخذ می کنند، تعلق می گیرد.
نکته: افرادی که در خارج از ایران اقامت دارند و یا افراد غیر ایرانی که در خارج هستند باید نمایندگان خود را برای انجام امور مالیاتی خود به اداره مالیات بفرستند.
ماده2، افرادی که طبق قوانین مذکور مشمول مالیات نیستند:
- وزارت خانه ها و موسسه هایی که توسط دولت تاسیس شده اند.
- دستگاه ها و ادارات مختلف که دولت منابع تامین هزینه های آنها را به عهده دارد.
- شهرداری ها.
- بنیاد های انقلاب اسلامی که از جانب امام خمینی (ره) مجوز دارند.
باب دوم، مالیات مقرر بر دارایی
شامل فصول و ماده های مختلف است از جمله:
- مالیات سالانه مقرر بر املاک
مالیات مقرر شده بر ارث
- حق تمبر
باب سوم، مالیات بر درآمد
این باب نیز شامل فصول، ماده ها و تبصره های مفصلی است که ما به نام بردن از آنها بسنده می کنیم.
مالیات بر درآمد شامل املاک
- مالیات کشاورزی
مالیات حقوق
مالیات مشاغل
- مالیات اشخاص حقوقی
- بقیه درآمد های موجود است.
مالیات غیرمستقیم
مالیات غیرمستقیم در اصل نوعی مالیات است که وظیفه پرداخت آن می‌تواند به نهاد و یا شخص دیگری منتقل شود. در واقع این نوع مالیات از طریق واسطه به نفع دولت جمع می‌شود و همچنین بر خلاف مالیات مستقیم که پرداخت هزینه بر درآمد، دارایی و سود افراد اعمال می‌شود.
در این نوع از مالیات هزینه بر مصرف و فروش محصولات و خدمات اعمال می‌گردد. مالیات غیر مستقیم در تقابل با مالیات مستقیم قرار دارد.
همان طور که گفتیم مالیات غیرمستقیم را میتوان مالیات اعمال شده بر شخص و یا نهادی دانست که در نهایت توسط شخصی دیگر پرداخت می گردد، اما در خصوص مالیات مستقیم باید به شما بگویم که که در آن شخص کاملاً مستقیم ملزم به پرداخت مالیات به دولت است.
روشن ترین شیوه پرداخت مالیات مستقیم مالیات بر درآمد است؛ زیرا در این نوع فرد بلافاصله ملزم به پرداخت مالیات می‌گردد.
اگر تا به حال واژه فرار از مالیات را شنیده باشید باید به شما بگویم که امکان فرار از مالیات برای یک شخص در پرداخت مالیات مستقیم وجود دارد، اما بر اساس قانون‌های اعمال شده برای مالیات غیرمستقیم هیچ گونه امکانی برای دور زدن قوانین این نوع مالیات وجود ندارد.
همچنین تفاوت دیگر این دو مالیات در این است که هنگامی که یک کشور با تورم و مشکلات اقتصادی روبرو می‌گردد با توجه به پایین آمدن توانایی خرید مردم، میزان مالیات مستقیم نیز برای آنان کاهش پیدا می‌کند در صورتی که مالیات غیرمستقیم باعث افزایش میزان تورم می‌گردد.
این نوع از مالیات گاهی شامل خدمات و یا اقلام مصرفی نیز می‌گردد و به طور کاملاً غیرمستقیم توسط شخصی که می‌خواهد آن را خریداری کند پرداخت می‌شود.
اگر تاکنون بر روی اجناس خریداری شده از فروشگاه عبارت مالیات بر ارزش افزوده را دیده باشید باید به شما بگویم که انجام اینکار یکی از شیوه‌های پرداخت مالیات غیرمستقیم است.
به طور کلی مالیات غیرمستقیم توسط یک نهاد در زنجیره تامین جمع می‌شود و سپس به دولت پرداخت می‌گردد، اما باید بدانید که پرداخت آن به عنوان بخشی از قیمت خرید هر کالا و یا خدمات به مصرف کننده تعلق می‌گیرد.
معرفی انواع مالیات غیر مستقیم
مالیات غیرمستقیم انواع متفاوتی دارد که سه تا از مهمترین آنها که در نظام مالیاتی کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد عبارت است از:
- مالیات عوارض گمرکی
- مالیات بر ارزش افزوده
- مالیات بر مصرف
در ادامه به توضیح هر یک از این موارد به صورت جداگانه می‌پردازیم:
- مالیات عوارض گمرکی
دلیل اصلی اعمال این نوع مالیات توسط دولت حمایت از تولیدات داخلی است. آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که چرا محصولات وارداتی برای ما گرانتر هستند؟
باید به شما بگویم که دلیل گرانتر بودن این اجناس مالیات گمرکی تعلق گرفته بر آنان است. این مالیات بابت صادرات و واردات این اجناس توسط دولت اعمال می‌شود و از آن تحت عنوان مالیات و عوارض گمرکی یاد می‌گردد.
- مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده یکی از انواع مالیات غیرمستقیم است که مردم بیشتر از سایر مالیات‌ها با آن آشنایی دارند.
اگر به نام این نوع مالیات دقت کنید متوجه می‌شوید که نوعی ارزش و قیمت افزوده شده تحت عنوان مالیات بر روی کالاها و خدمات است که مردم موظف به پرداخت آن به صورت غیرمستقیم به دولت هستند.
این نوع از مالیات غیرمستقیم دارای ۵۱ ماده مخصوص به خود است و باید بگویم که هرکدام از این ماده‌ها تبصره‌هایی مخصوص به خود دارند، همچنین این نوع از مالیات صادرات و واردات اجناس را نیز در نظر می‌گیرد.
- مالیات بر مصرف
به طور قانونی میتوان اینطور گفت که وظیفه و تعهد پرداخت مالیات بر مصرف به عهده تولیدکنندگان و فروشندگان است، اما در نهایت مصرف کنندگان به هنگام خرید این اجناس ملزم به پرداخت مالیات تعلق گرفته بر آن می‌شوند.
از شاخصترین نمونه‌های مالیات بر مصرف میتوان به مالیات اعمال شده بر دخانیات و بنزین اشاره کرد.
مالیات غیر مستقیم چگونه جمع می‌شود
مالیات غیرمستقیم توسط واسطه‌ای مانند تولید کنندگان، بازرگانان و یا ارائه دهندگان هر نوع خدمات از مصرف‌کننده دریافت می‌شود.
در واقع این واسطه ها نوعی اظهارنامه مالیاتی تشکیل می‌دهند و درآمد حاصل از مالیات را به همراه اظهارنامه مالیاتی به دولت منتقل می‌کنند.
همچنین مصرف کننده با پرداخت هزینه بیشتر برای خرید یک محصول بار اقتصادی نهایی مالیات را به دوش می‌کشد.
به منظور مقایسه باید بگویم که مالیات مستقیم همواره به اشخاص تحمیل می‌شود و دولت مستقیم از افرادی که شامل حال پرداخت مالیات می‌شوند این مبلغ را دریافت می‌کند در حالی که در مالیات غیرمستقیم تعهد پرداخت مالیات از یک مصرف کننده تا مصرف کننده‌ای دیگر متفاوت است زیرا این مالیات‌ها توسط دولت از کالاها و خدمات دریافت می‌شود نه از درآمد و سود افراد.
شرکت مورفان یکی از کمپانی های بین المللی تولید کننده دستگاه های پوز بانکی در جهان است که توانسته است در این زمینه به گسترش فعالیت های خود بپردازد و تبدیل به یکی از قطب های درآمدزایی در کشور چین شود .
