بانکداری الکترونیکی (E-banking) یا اینترنتی و یا بر خط یکی از انواع بانکداری هست که تمام خدمات بانکی شامل پرداخت، انتقال وجه و … رو به صورت شبانه روزی و 24 ساعته، بدون نیاز به حضور افراد در شعب بانک ها مدیریت می کند. بانکداری الکترونیکی با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته سخت افزاری و نرم افزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات صورت می گیرد و به مشتریان این امکان رو می دهد تا امور بانکی خودشون رو از طرق مختلف و بدون محدودیت زمانی و مکانی به راحتی و سادگی هر چه تمام تر انجام بدهند.
بانکداری الکترونیکی چیست؟
بانکداری الکترونیکی در واقع عبارت است استفاده همزمان از فناوری های ارتباطی مانند شبکه های مخابراتی، اینترنت و کانال های دسترسی مانند گوشی های همراه هوشمند، کیوسک و خودپرداز ها برای تعامل بین بانک و مشتری. با شنیدن اصطلاح بانکداری الکترونیکی ممکنه در وهله اول فکر کنید که این موضوع مفهوم نسبتا تازه و جدیدی هست. اما جالبه که بدانید ایده بانکداری الکترونیکی و آغاز به کار این سیستم به سال ها قبل بر می گردد که در ادامه مقاله درباره این موضوع بیشتر صحبت خواهیم کرد. ما در این مقاله از پارت ارتباط آوا قصد داریم تا به معرفی بانکداری الکترونیکی (E-banking)، انواع بانکداری الکترونیک و همچنین مزایا و معایب بانکداری الکترونیک بپردازیم پس تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
تاریخچه بانکداری الکترونیکی
پول الکترونیک برای نخستین بار توسط بانک های فدرال رزرو ایالات متحده آمریکا (USA Federal Reserve Banks) در سال 1918 میلادی برای انتقال وجه به وسیله تلگراف انجام شد. بانک های فدرال رزرو در 12 ایالت امریکا مانند بوستون، نیویورک، فیلادلفیا، کلیولند، آتلانتا، شیکاگو، سانفرانسیسکو و … قرار گرفته اند و بر اساس قانون فدرال رزرو، هر کدام از این 12 بانک ذخیره به طور جداگانه ثبت شده و دارای یک هیئت مدیره 9 نفره هستند. سال ها بعد بانک های فدرال رزرو با توسعه موسسات تهاتری خودکار توانستند که زمینه استفاده از پول الکترونیک رو (در سال 1972) فراهم کنند. تجربه موفق ساخت دستگاه های خودپرداز (ATM) هم در سال 1973 شکل گرفت و این دستگاه برای نخستین بار در بانک کمیکال (Chemical Bank) شهر نیویورک نصب شد. توسط بانک ها و موسسات مالی مورد استفاده قرار گرفتند. این دستگاه ها توسط سه مخترع به نام های تام بارنز (Tom Barnes)، جرج چستین (George Chastain) و دان وتزل (Don Wetzel) اختراع شدند که ساخت اولین نمونه برای آن ها حدود 5 میلیون دلار هزینه داشت. در حالی که برای اولین بار ساخت دستگاه های خودپرداز در سال 1939 توسط سه مخترع دیگر به نام های جرج، سیمجیان و لاتر صورت گرفت اما استقبال بانک ها قرار نگرفت و این پروژه با شکست مواجه شد.
آغاز بانکداری الکترونیکی در جهان
بانک آمریکا (Bank of America) اولین بانکی که تصمیم گرفت تا کارهای طولانی و زمان بر رو با استفاده از کامپیوتر ها انجام بده و در سال 1994 میلادی برخی از موسسات مالی و بانک ها به استفاده از کامپیوتر ها روی آوردند به طوری که یک سال بعد در سال 1995، حدود 24 بانک از اینترنت استفاده می کردند. کارشناسان در آن زمان پیش بینی کردند که تا سال 2000، حدود 1500 بانک از شبکه اینترنت استفاده خواهند کرد. بعد از گذشت مدت ها استفاده از اینترنت توسط بانک ها رایج شد و بانک ها آهسته آهسته به استفاده از سیستم اتوماتیک روی آوردند. با این وجود بانک ها از ماشین ها و کامپیوتر ها برای انجام امور بانکی استفاده می کردند. نخستین ماشین هایی که برای انجام امور بانکی استفاده می شدند قابلیت این رو داشتند که کارهایی مانند ارائه صورت حساب لحظه ای، توقف تراکنش، گزارش دهی واریز و یا مدیریت موجودی رو انجام بدهند.
تاریخچه بانکداری الکترونیکی در ایران
تاریخچه بانکداری الکترونیک در ایران به سال 1350 بر می گردد زمانی که “بانک تهران” (بانک تهران در سال 1332 آغاز به کار کرد و پس از انقلاب، به دستور شورای انقلاب با سایر بانک ها ادغام شد) برای اولین بار امکان پرداخت خودکار رو توسط دستگاه های خودپرداز در شعب خود فراهم کرد. پس از آن در دهه 60 بانک ها با توجه به نیاز روزمره جامعه به استفاده از سیستم بانکداری الکترونیک روی اوردن و اولین اتوماسیون ها شکل گرفتند. در ادامه در سال 1370 استفاده از دستگاه های پوز یا به اصطلاح دستگاه های کارتخوان و کارت های بانکی گشترده تر شد و در سال 1381 شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی (شتاب) شروع به فعالیت کرد.
انواع بانکداری الکترونیکی
بانکداری الکترونیکی به طور کلی به دو دسته تقسیم می شود:
- بانک مجازی (Virtual Bank): بانک های مجازی، بانک هایی هستن که به صورت کاملا اینترنتی فعالیت می کنند و شما امکان مراجعه به این بانک ها رو ندارید.
- بانکداری دوگانه (Brick and Click): در این نوع از بانکداری الکترونیکی، می توان گفت که بانکداری الکترونیکی و بانکداری سنتی با هم ادغام و ترکیبی از این دو نوع بانکداری شکل گرفته، به عبارت دیگر این نوع بانکداری الکترونیکی بدین صورت هست که شما علاوه بر امکان انجام امور بانکی به صورت اینترنتی، امکان مراجعه حضوری به بانک رو هم دارید.
انواع شاخه های بانکداری الکترونیکی
- بانکداری اینترنتی (IB): تمامی فعالیت ها به صورت اینترنتی صورت می گیرد.
- بانکداری فکس (FAX): در این شاخه اطلاعات مورد شما به وسیله فکس (FAX) برای شما ارسال خواهد شد.
- بانکداری مبتنی بر شعب الکترونیکی: در این نوع از بانکداری الکترونیکی خدمات به صورت شبانه روزی ساعته و بدون دخالت انسانی ارائه می شوند.
- بانکداری مبتنی بر دستگاه‌های خودپرداز (ATM): در این شاخه شما میتوانید با استفاده از کارت های اعتباری بانک های مختلف از خدمات ارائه شده در دستگاه های خودپرداز استفاده کنید.
- بانکداری تلفنی (TB): تلفن بانک ها سرویس های مختلفی مانند ارسال صورت حساب، پرداخت قبض، گرفتن گردش حساب، تغییر رمز و … رو ارائه می دهند که از طریق حساب قابل دسترسی هستند.
- بانکداری مبتنی بر تلفن همراه (MB): در این شاخه مشتریان میتوانند با استفاده از تلفن های همراه هوشمند خود به صورت شبانه روزی می توانند به حساب و اطلاعات خود دسترسی داشته باشند و امور بانکی خود رو در سریع ترین زمان ممکن انجام بدهند.
انواع خدمات بانکداری الکترونیکی
انواع خدمات بانکداری الکترونیکی در 3 دسته تقسیم بندی می شوند که هر کدام امکانات و امنیت متفاوتی دارند. در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.
اطلاع رسانی
اطلاع رسانی اولین مرحله برای معرفی بانکداری الکترونیکی و مزایای بانکداری الکترونیکی هست.
تراکنشی
در این سطح بانکداری الکترونیکی که نیاز به امنیت کامل هست مشتریان می توانند فرآیند های انتقال وجه، صدور چک، انجام تراکنش و … رو انجام بدهند.
تعاملی
در این سطح از بانکداری الکترونیکی ارتباط بین بانک و مشتریان صورت می گیرد.
مزایا و معایب بانکداری الکترونیکی
اولین مزیت بانکداری الکترونیکی همان چیزی هست که با شنیدن این اصطلاح به ذهن شما خطور پیدا می کند. بله، اولین مزیت بانکداری الکترونیک ارائه خدمات بانکی به صورت شبانه روزی و بدون محدودیت زمانی و مکانی، و همچنین عدم حضور فیزیکی در بانک هست. در ادامه مقاله به طور کامل به بررسی مزایا و معایب بانکداری الکترونیکی می پردازیم.
مزایای بانکداری الکترونیکی
- امنیت بالا: با وجود فناوری های پیشرفته، امروزه امنیت بانکداری الکترونیکی تا حدود خوبی تامین شده.
- دریافت گزارش تراکنش ها: شما با دریافت گزارش تراکنش ها می توانید به راحتی گردش حساب خود رو پیگیری کنید.
- افتتاح حساب بانکی به آسانی: افتتاح حساب بانکی و یا مدیریت حساب بانکی یکی از ساده ترین کارهایی هست که در بانداری الکترونیک صورت می گیرد.
- کنترل حساب: در بانکداری الکترونیکی شما قادر هستید تا در هر مکان و یا هر زمانی به حساب بانکی، موجودی و یا گردش حساب خود دسترسی داشته باشید.
- کاربردی بودن بانکداری الکترونیک: شما با استفاده از بانکداری الکترونیک می توانید به راحتی وجهی رو انتقال بدید، قبضی رو پرداخت کنید و یا از حساب خود موجودی بگیرید و … .
- سرعت بالا: در بانکداری الکترونیکی شما این امکان رو دارید که چندین حساب بانکی رو بدون تاخیر در انجام تراکنش ها مدیریت کنید و با سرعت بالا واریزی های خود رو انجام بدید.
- ارائه خدمات بانکی گسترده: این مسئله در وهله اول باعث افزایش رقابت بانک ها برای جذب مشتری می شود زیرا بانک ها می توانند خدمات زیادی رو به صورت اینترنتی به مشتریان خود ارائه بدهند.
- پشتیبانی بانک ها: با وجود پشتیبان شما می توانید در صورت مواجه شدن با خطا و مشکل و یا پرسیدن یک سوال با استفاده از اپلیکشن های ارتباطی، ایمیل و یا … با پشتیبان بانک ارتباط برقرار کنید و مشکل رو رفع کنید یا از پاسخ سوال خود آگاه شوید.
- عدم محدودیت زمانی: حتما برای شما هم پیش آمده که حتی برای چند دقیقه دیرتر به بانک مراجعه کرده اید اما شعبه مورد نظر شما بسته بوده است. اما همونطور که در بالا گفتیم در بانکداری الکترونیکی شما میتوانید حتی در روز های تعطیل هم امور بانکی خود رو به صورت 24 ساعته انجام بدید.
- صرفه جویی در زمان: صرفه جویی در زمان یکی از مهم ترین مزایای بانکداری الکترونیک هست چرا که همه ی ما در صف های طولانی بانک در انتظار مانده ایم و وقت زیادی از ما به هدر رفته و خستگی زیادی در پی داشته، اما در بانکداری الکترونیکی شما نیازی به مراجعه حضوری به بانک ندارید و می توانید امور بانکی خود رو انجام بدید.
معایب بانکداری الکترونیکی
- آپدیت (Update) و به روز رسانی: شما در صورت استفاده از اپلیکیشن ها و نرم افزارهای نیاز دارید تا از نسخه بروز آنها استفاده کنید.
- امنیت پسوورد: اگر رمز عبور (Password) شما به هر طریقی در اختیار شخص دیگری قرار بگیرد، امکان سوء استفاده از حساب شما رو داره.
- پیامک های آزاردهنده: ارسال پیامک ها توسط سرویس های مختلف وابسته در طول روز و یا در گذر زمان ممکن هست که برای شما آزار دهنده باشه.
- قطع شدن سرور بانک: سرورهای بانکی هم در گاهی اوقات به دلیل یکسری از مشکلات زیرساختی دچار مشکل می شوند و شما نمی توانید تا برطرف شدن مشکل کاری انجام بدهید.
- تراکنش های ناموفق: بسیار اتفاق افتاده که در حین انجام فرآیند پرداخت اینترنت شما دچار مشکل شود و یا سرور های بانکی قطع بشوند ه در این صورت تراکنش شما موفق نخواهد بود.
- بازگشت وجه: در صورت واریز وجه به یک حساب اشتباه امکان بازگشت وجه از طرف شما وجود ندارد پس در زمان جا به جایی و انتقال پول نهایت دقت رو داشته باشید و اطلاعات رو به خوبی بررسی کنید.
- هک شدن اکانت: همونطور که گفتیم امنیت بانکداری الکترونیکی تا حدودی تامین شده اما با این وجود ممکنه که سارقان حرفه ای حساب بانکی شما رو هک و به اطلاعات حساب بانکی شما دست پیدا کنند.
- کارکرد سخت: کار کردن با اپلیکیشن ها و نرم افزار های بانکی ممکنه در ابتدا برای یکسری از افراد سخت و گیج کننده اما با این حال باز هم بعد از مدتی کار کردن شما قطعا به این نرم افزار ها عادت خواهید کرد.
- محدودیت در دسترسی: همانطور که از اصطلاح بانکداری اینترنتی مشخص هست شما برای انجام امور بانکی خود به اینترنت نیاز دارید و در صورت عدم دسترسی به اینترنت قادر به انجام کارهای خود نخواهید بود.
- امنیت اکانت: در صورتی که شما اطلاعات خود رو در جاهای مختلف ثبت و یا اکانت خود رو در سیستم ها و دیوایس های مختلف سهوا و یا عمدا ذخیره کنید، در صورت دسترسی افراد به تلفن همراه شما امکان دسترسی به حساب شما رو خواهند داشت پس بنابراین حفظ این اطلاعات تا حدودی وظیفه خود شما هست.
تفاوت اتوماسیون بانکی با بانکداری الکترونیکی چیست؟
قطعا تا به حال برای انجام امور بانکی خود سری به شعبه های بانک زدید. در زمان ورود به بانک و یا زمانی که در صف انتظار هستید و به پشت باجه ها می روید، اگر دقت داشته باشید می بینید که بیشتر کارمندان بانک کار های خود رو با استفاده از کامپیوتر انجام می دهند. در این فرآیند ها، کارها به صورت اتوماسیون انجام می شوند و هیچ زیر ساختی تغییر نمی کند اما در بانکداری الکترونیکی، زیر ساخت ها متفاوت هستند و دیگر صحبت از صدور اسنادی کاغذی در میان نیست و همه چیز به صورت الکترونیکی انجام می شود.
خلاصه مقاله و نتیجه گیری
امروزه با پیشرفت تکنولوژی و فناوری بانکداری الکترونیکی بسیار گسترش پیدا کرده و برای اغلب مردم در دسترس تر و مناسب تر هست اما ه سابقه بانکداری الکترونیک به سال ها قبل بر می گردد. ما در این مقاله از پارت ارتباط آوا سعی کردیم تا مفهوم بانکداری الکترونیکی رو به طور کامل برای شما عزیزان شرح شدیم و شما رو با مزایا و معایب این نوع بانکداری آشنا کنیم.
